BẤT BÌNH ĐẲNG GIỚI TRONG THỂ THAO: KHI SÂN CHƠI KHÔNG CÔNG BẰNG CHO TẤT CẢ

Ngày 06/12 trong năm 2024 vừa qua, thông tin về một vận động viên nữ 14 tuổi thuộc đội tuyển cầu lông bị xâm hại bởi chính đồng đội của mình tại Trung tâm Huấn luyện thể dục thể thao Hà Nội đã gây xôn xao dư luận. Một lần nữa, bên cạnh vấn đề xâm hại tình dục đối với nữ giới, chúng ta cũng nên nhìn nhận lại vị thế của phụ nữ trong thể thao, đã từ lâu thua kém so với nam giới. Dù cho có đạt được những thành tựu nhất định và ghi dấu ấn trong ngành thể thao nói chung, phụ nữ vẫn luôn phải đối mặt với sự chèn ép và bị đối xử bất công.  

❓Câu chuyện đau lòng của vận động viên 14 tuổi đã đặt ra một câu hỏi: Liệu phụ nữ đã được nhìn nhận và bảo vệ đúng mức trong sân chơi này hay chưa?

Trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong thể thao, giới tính từ lâu đã được ngầm thừa nhận là một tiêu chí để phân chia vận động viên vào những bộ môn được cho là “phù hợp”, ví dụ như bóng đá là sân chơi của nam giới [1], còn thể dục dụng cụ thường dành cho phái nữ [2]. Dù các bộ môn thể thao ngày nay đều có hạng mục cho cả vận động viên nam và vận động viên nữ, nhưng những quan điểm cố hữu về sự ràng buộc của giới tính và các đặc điểm sinh học gắn với giới vẫn là một rào cản trong việc phổ cập bình đẳng giới trong thể thao [3]. 

Một nghiên cứu của WSF năm 2019 cho thấy các bé trai có nhiều hơn 1.13 triệu cơ hội tham gia trong lĩnh vực thể thao so với các bé gái [4] và mặc dù 84% người hâm mộ thể thao tại các thị trường lớn trên thế giới quan tâm tới thể thao nữ [5], chỉ có 4% đầu tư thương mại được đổ vào lĩnh vực này. Ngay cả tại một trong những quốc gia chịu chi nhất cho thể thao là Mỹ, trong Giải bóng rổ nữ NCAA 2021, một vận động viên nữ đã phản ánh sự chênh lệch về cơ sở vật chất giữa vận động viên nam và nữ. Dù cho sau đó NCAA đã lên tiếng xin lỗi và nâng cấp trang thiết bị cho các vận động viên nữ nhưng thực tế về sự thiếu đầu tư cho nữ giới trong thể thao vẫn còn đó.

Ngoài thiếu đi sự đầu tư và cơ hội tham gia vào lĩnh vực thể thao, phụ nữ cũng phải đối mặt với sự bất bình đẳng về vấn đề lương thưởng trải dài từ các cuộc thi trong nước cho tới quốc tế. Năm 2022, tại SEA Games 21, một vị mạnh thường quân đã bị chỉ trích dữ dội khi công khai treo thưởng nóng cho đội tuyển bóng đá nam Việt Nam 300 triệu đồng nếu họ vô địch, trong khi mức treo thưởng cho đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam là 200 triệu đồng, tạo ra làn sóng tranh cãi trong cộng đồng. Theo một báo cáo của BBC, ban quản lý các đội tuyển vẫn giành sự ưu tiên hơn cho phái nam, khi trả lương cho các vận động viên nữ ít hơn vận động viên nam ở 10 bộ môn trong số 35 bộ môn thể thao thi đấu quốc tế [6]. 

Ngoài ra, tại các sân chơi trong nước, sự khác biệt về lương thưởng giữa vận động viên nam và vận động viên nữ vẫn rất đáng kể. Ví dụ, nam giới kiếm được trung bình nhiều hơn 81 lần so với phụ nữ trong giải bóng rổ Mỹ [7], và tại thị trường bóng đá tại Anh Quốc, cầu thủ nam có thu nhập cao nhất nhận được khoảng hơn 220 lần so với cầu thủ nữ có thu nhập cao nhất [8]. Khoảng cách thu nhập đã dẫn tới sự bất bình đẳng, không chỉ ảnh hưởng đến đời sống của các vận động viên mà thậm chí còn dẫn đến việc nhiều vận động viên nữ chấp nhận từ giã sự nghiệp thể thao để tìm kiếm các công việc có thu nhập cao hơn [9]. 

Tại Việt Nam, cuối năm 2008, ngôi sao số một của điền kinh Việt Nam – Thanh Hằng – đã quyết định chia tay trung tâm thể thao tại chính quê hương của mình do mức lương nhận được không đủ để trang trải cho cuộc sống của bản thân. Có thể thấy, phụ nữ bị thiệt thòi hơn so với nam giới trong sự nghiệp thể thao và khó có khả năng đạt được những thành tựu như nguyện vọng của mình.

Bên cạnh những bất công kể trên, sự bảo vệ dành cho các vận động viên nữ trong thể thao cũng là một vấn đề cần nhiều sự quan tâm. Đây là một môi trường từ lâu đã gắn liền với các cáo buộc là nơi dễ xuất hiện các vụ quấy rối và tấn công tình dục do sự lý tưởng hóa nam tính và tính chất bạo lực [10]. Một thập kỷ trước, nước Mỹ rúng động trước hai bê bối về xâm hại tình dục của Jerry Sandusky, trợ lý huấn luyện viên bóng bầu dục tại Đại học Penn State và Larry Nassar, bác sĩ của đội tuyển thể dục dụng cụ quốc gia Mỹ (USA Gymnastics) và Đại học Michigan State. Đặc biệt, hành vi lạm dụng tình dục trong hai vụ bê bối trên đã diễn ra trong nhiều năm mà không bị phát hiện. 

Hay gần đây nhất, một nữ vận động viên 14 tuổi đã bị xâm hại nhiều lần bởi chính đồng đội nam của mình khi cùng tập luyện, sinh hoạt tập trung tại Trung tâm Huấn luyện thể dục, thể thao Hà Nội. Các vụ việc kể trên đã phản ánh một thực tế đau lòng đối với các vận động viên trẻ em và vị thành niên, đặc biệt là vận động viên nữ. Họ dễ trở thành đối tượng cho các hành vi xâm hại tình dục từ chính những người mà họ tin tưởng trong một môi trường gắn bó chặt chẽ như thể thao. Theo nhiều nghiên cứu, nạn nhân của các vụ lạm dụng tình dục dễ có khả năng mắc các bệnh tâm lý như Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) và các bệnh khác như chứng lo âu, trầm cảm, lạm dụng rượu và các chất kích thích hay thậm chí là cố gắng kết liễu cuộc đời [11].

Khi tìm kiếm căn nguyên của những sự bất công mà phụ nữ phải đối mặt trong thể thao, có thể nhận thấy nó xuất phát từ những định kiến giới, với quan niệm cho rằng thể thao là “lãnh địa của nam giới”. Những định kiến ấy làm cho phụ nữ ít có cơ hội được thể hiện bản thân; đồng thời, ngành thể thao nữ nói chung vẫn chưa nhận được sự đầu tư xứng đáng. Thêm vào đó, trong các tổ chức thể thao, các vị trí quan trọng như ban lãnh đạo, huấn luyện viên, quản lý trung tâm đào tạo, v.v. phần lớn là nam giới, càng khiến tiếng nói của phụ nữ ít được lắng nghe. 

Hơn nữa, hệ thống xử lý các vụ xâm hại và quấy rối tình dục còn nhiều lỗ hổng, tạo cơ hội cho những kẻ vi phạm được lách luật, không bị trừng trị thích đáng, để lại nỗi lo âu và vết thương tâm lý cho nạn nhân. Những bất công này không chỉ gây tổn hại cho cá nhân mà còn gây ra ảnh hưởng tới sự phát triển chung của ngành thể thao. Áp lực từ sự bất công trong môi trường thể thao đã khiến nhiều nữ vận động viên rơi vào trạng thái căng thẳng, thậm chí trầm cảm, hay nhiều người buộc phải từ bỏ giấc mơ với tấm huy chương vì các nguyên nhân kinh tế, áp lực môi trường. Tình trạng này nếu diễn ra lâu dài sẽ làm giảm số lượng nữ vận động viên và gây thiệt hại lớn cho phong trào thể thao. 

Từ những điều kể trên, cần xây dựng cơ chế bảo vệ các vận động viên nữ bằng cách thiết lập những quy định chặt chẽ và hệ thống giám sát để ngăn ngừa và xử lý các hành vi quấy rối và xâm hại. Đồng thời, các chiến dịch truyền thông cũng cần phổ biến sự tham gia của nữ giới trong thể thao để tăng độ nhận diện và khuyến khích phụ nữ tham gia thể dục thể thao. Cuối cùng, cần tạo cơ hội cho nữ giới nắm giữ các vị trí quản lý trong cơ quan ban ngành thể thao, giúp tiếng nói của các nữ vận động viên được lắng nghe nhiều hơn. 

👉 Hãy để cho những giọt nước mắt của các vận động viên nữ rơi vì vinh quang chiến thắng, chứ không phải do chịu đựng bất công.

NGUỒN THAM KHẢO

Wangari, Gorreti & Kimani, Geofrey & Wango, Geoffrey. (2017). CHALLENGES FACED BY WOMEN FOOTBALL PLAYERS WHO PARTICIPATE IN FOOTBALL LEAGUES. Journal of Developing Country Studies. 2. 13-35. 

Silva, Maria-Raquel G. & Santos-Rocha, Rita & Barata, Paulo & Saavedra, Francisco. (2017). Gender inequalities in Portuguese gymnasts between 2012 and 2016. Science of Gymnastics Journal. 9. 191-200.

Isabelgloria and Isabelgloria, “On different playing fields: The case for gender equity in sports,” Nielsen, Sep. 01, 2022. https://www.nielsen.com/insights/2021/on-different-playing-fields-the-case-for-gender-equity-in-sports/

Research – Women’s Sports Foundation. (2024, September 9). Women’s Sports Foundation. https://www.womenssportsfoundation.org/what-we-do/wsf-research/

Nielsen. (2022, July 21). Global Interest in Women’s Sports is On the Rise. https://www.nielsen.com/insights/2018/global-interest-in-womens-sports-is-on-the-rise/

Lewis, A. T. &. A. (2014, October 28). Men get more prize money than women in 30% of sports. BBC Sport. https://www.bbc.com/sport/football/29744400 

Travers, A. (2008). The sport nexus and gender injustice. Studies in Social Justice, 2(1), p.84-85.

Wigmore, T. (2016, August 5). Sport’s gender pay gap: why are women still paid less than men? New Statesman. https://www.newstatesman.com/culture/sport/2016/08/sport-s-gender-pay-gap-why-are-women-still-paid-less-men

Das, A. (2022, May 18). Pay disparity in U.S. soccer? It’s complicated. The New York Times. https://www.nytimes.com/2016/04/22/sports/soccer/usmnt-uswnt-soccer-equal-pay.html?_r=0

McMahon, S. (2007). Understanding community-specific rape myths: Exploring student athlete culture. Journal of Women and Social Work, 22(4), 357–370. doi:10.1177/0886109907306331 

Olafson, E. (2011). Child sexual abuse: Demography, impact, and interventions. Journal of Child & Adolescent Trauma, 4(1), 8–21. doi:10.1080/19361521.2011.545811