KPOP: CẢM HỨNG TÍCH CỰC VỀ THỂ HIỆN GIỚI HAY CHIẾN THUẬT MARKETING?

Kpop – một phần không thể thiếu của văn hóa đại chúng Hàn Quốc – đang ngày càng bùng nổ ở thị trường Việt Nam với mặt hình ảnh được đầu tư cực kỳ mạnh tay, thể hiện qua phong cách đa dạng trong âm nhạc, vũ đạo, thời trang đã và đang được đông đảo giới trẻ đón nhận. Sự đa dạng hóa “concept” trong văn hóa Kpop được cho rằng đã góp phần xóa bỏ những khuôn mẫu giới áp đặt lên cả nam và nữ thần tượng, đồng thời truyền cảm hứng tích cực về đa dạng thể hiện giới đến đại chúng. [3]

Tuy không chối bỏ những ảnh hưởng tích cực của Kpop với thể hiện giới thông qua thời trang và phong cách, vẫn còn những mối quan tâm về bản chất của những xu hướng ấy: Những thần tượng Kpop có bao nhiêu chủ động trong việc thể hiện giới? Liệu rằng họ có chịu ảnh hưởng của công ty quản lí, và trong thực tế thì rào cản giới có được phá bỏ phần nào thông qua Kpop không?

Nói cách khác, đa dạng “concept” có phải là một biểu hiện của tôn trọng sự đa dạng, thúc đẩy bình đẳng giới thực chất hay chỉ là những nước đi marketing có tính toán kỹ lưỡng dựa trên thị hiếu? Sau đây, mời các bạn đọc click vào những ảnh phía dưới để cùng VOGE tìm hiểu thêm về những mặt tích cực cũng như hạn chế của Kpop trong vấn đề thể hiện giới nhé!

KPOP VÀ XU HƯỚNG PHÁ BỎ KHUÔN MẪU GIỚI

Những năm 2000 đánh dấu sự bắt đầu của thế hệ Kpop thứ 2 cùng với những tên tuổi tiêu biểu như DBSK, Super Junior, BIGBANG, SNSD, 2NE1… Cũng trong thời gian này, những người hâm mộ đã chứng kiến sự chuyển mình gây dấu ấn của các nghệ sĩ thần tượng. Nếu như trước đó, những nữ thần tượng gắn liền với phong cách trong sáng, đáng yêu và các nhóm nam với sự mạnh mẽ, cá tính; thì thế hệ thứ 2 của làn sóng Hàn lưu (Hallyu) đánh dấu sự thay đổi trong chuẩn mực cái đẹp: nhóm nhạc nữ phá cách với các bộ suit (SNSD), thời trang “dị biệt” (2NE1) và nhóm nhạc nam tái định nghĩa sự nam tính với nét đẹp có phần mềm mại, dịu dàng mà người Hàn thường gọi chung là Hoa Mĩ Nam (Kkottminam – những chàng trai đẹp hơn hoa).

Nổi bật giữa “rừng hoa” ấy là G-Dragon của BIGBANG – người đã có những màn trình diễn đầy sắc màu và phá cách, thách thức khuôn mẫu giới áp lên những thần tượng lúc bấy giờ [4]. Xuyên suốt hơn một thập kỷ, G-Dragon như một chú “tắc kè hoa” biến hóa khôn lường, làm khán thính giả không thể nào đoán được hình ảnh tiếp theo của anh sẽ là gì: có thể là một chàng hoàng tử dịu dàng ngọt ngào, có thể là một anh trưởng nhóm mạnh mẽ máu lửa, và cũng có thể là một G-Dragon “quái đản” phối hợp cả sự nam tính và nữ tính trong cùng một màn trình diễn. Bên cạnh G-Dragon, chúng ta còn có một đại diện cho các nữ thần tượng: Amber Liu của f(x). Amber xuất hiện với hình ảnh tomboy như thổi một làn gió mới vào thị trường Kpop vốn tưởng chỉ dành cho những nữ thần tượng ngọt ngào và đáng yêu.

Sau những phát súng thách thức khuôn mẫu giới đầu tiên được nổ ra, những thần tượng thế hệ thứ 2 dần phóng khoáng hơn trong việc thể hiện bản thân mình mà không lo ngại liệu phong cách đó có đủ nam tính hoặc nữ tính với giới tính của mình không. Những sự thử nghiệm phong cách của thế hệ 2 đã làm bàn đạp cho sự bùng nổ cho thế hệ thần tượng thứ 3 và thứ 4. Lấy ví dụ từ Kai – anh chàng vũ công chính kiêm rapper của nhóm nhạc EXO từng làm người hâm mộ đứng ngồi không yên khi liên tục khoe thân hình rắn chắc của mình trong chiếc áo croptop, và đôi khi, anh chàng còn tự tin diện những chiếc váy [6].

TỪ XU HƯỚNG ĐẾN TRUYỀN CẢM HỨNG

Quay trở lại ví dụ G-Dragon, chúng ta có thể thấy anh có những sự linh hoạt chuyển đổi giữa hai phong cách nam tính và nữ tính và không kìm hãm bản thân vào bất cứ chuẩn mực nào để trở nên “đàn ông” hơn trong mắt đại chúng. Tương tự, phong cách của những nữ thần tượng như nhóm nhạc MAMAMOO – một nhóm nhạc thuộc thế hệ Kpop thứ 3 cũng hội tụ đa màu đa sắc từ phong cách trong trẻo nữ tính, đến quyến rũ và cả phong cách “ngầu” mà mọi người vẫn thường hay liên kết với sự “nam tính”. Thậm chí, những idol nam mặc những kiện quần áo mà trước giờ vẫn được xem là thuộc về nữ giới như váy, crop top đều nhận được sự ủng hộ, thậm chí nhiều người còn chủ động bày tỏ rằng thời trang thì không có giới tính. Ví dụ như TXT Yeonjun từng nói rằng “váy rất thoải mái” và “nam giới cũng có thể mặc váy. Bên cạnh đó, việc các idol nữ tự tin diện suit hoặc những bộ quần áo unisex cũng nhận được nhiều lời khen ngợi.

Dạo quanh một vòng những video âm nhạc hay những sân khấu trình diễn ngày nay, chúng ta dễ dàng nhìn thấy sự thiên biến vạn hóa phong cách của cả nam và nữ thần tượng. Những thần tượng Kpop ngày nay không ngại phá vỡ những định kiến về phong cách và ngoại hình vốn bị áp đặt lên giới tính của mình – thể hiện qua sự tự do thể hiện chính mình [7]. Đối với những đất nước luôn có sự phân chia rành rọt nam nữ như Hàn Quốc, sự thành công của những thần tượng Kpop đã góp phần xóa nhòa đi những lằn ranh trong việc thể hiện giới.

Là một trong những hiện tượng văn hoá đại chúng có sức ảnh hưởng rộng khắp với giới trẻ, sự bứt phá này không nghi ngờ gì đã truyền cảm hứng bất tận cho người hâm mộ: thông qua những hoạt động trong “fandom” như nhảy cover, hóa trang, sao chép nghệ sĩ để có “cheap moments”, người hâm mộ cũng được tự do biến hóa bản thân thành nhiều hình tượng mới lạ. Ví dụ như những người hâm mộ nam có thể thoải mái nhảy trong trang phục váy và đôi giày cao gót hay những người hâm mộ nữ có thể hóa trang thật mạnh mẽ và nam tính như thần tượng nam của mình. Thần tượng Kpop giúp những người hâm mộ tự do thể hiện mà không sợ mình “khác người” và từ những trải nghiệm phong cách ấy, từng cá nhân có thể tự xác định và tự tin thể hiện bản thân một cách phù hợp với mong muốn và cá tính, không còn bị gò bó trong những thể hiện giới cứng nhắc và nhị nguyên.

Có thể nói, âm nhạc nói chung và Kpop nói riêng được cho là đã thành công mở ra một không gian tự do mới [3]; một không gian nơi cả nghệ sĩ và người hâm mộ được thử nghiệm các thể hiện giới mà không lo lắng sẽ gặp phải định kiến giới [3]. 

CẢM HỨNG TÍCH CỰC HAY CHIẾN THUẬT MARKETING?

Bên cạnh những ảnh hưởng tích cực, chúng ta cần đặt câu hỏi về bản chất của những xu hướng này: liệu những công ty chủ quản tạo ra các hình tượng đó để truyền tải thông điệp tích cực về đa dạng thể hiện giới, hay để phục vụ cho mục đích marketing?

Đầu tiên, thị trường Kpop vẫn còn tồn tại những bất công dành cho thần tượng nữ khi hiện nay, chỉ có một số ít thần tượng được tự do hoàn toàn trong việc thể hiện mình. Trong khi những nghệ sĩ nam được thử sức với vô vàn những phong cách khác nhau với những nội dung âm nhạc sâu sắc như nhạc về vấn nạn xã hội hay chính trị thì những nữ nghệ sĩ vẫn xoay vòng trong ba phong cách phổ biến là dễ thương, quyến rũ hoặc hip hop [1]. Bên cạnh đó, bất kể phong cách họ đang theo đuổi là gì, những nữ thần tượng thường xuyên phải mặc những trang phục thiếu vải gây ngại ngùng và khó chịu. Một bài báo đã chỉ ra rằng, hình tượng của những nhóm nhạc nữ vẫn được xây dựng dựa theo cái nhìn của đàn ông (male gaze), trong đó, công ty giải trí thường hướng những nữ thần tượng tới hình ảnh “người bạn gái hoàn mỹ” để có thể thu hút thêm sự quan tâm từ khán giả nam [1].

Ngoài ra, dù là nghệ sĩ nam hay nữ, sự đa dạng phong cách của những nhóm nhạc cũng gây tranh cãi rằng đây có thực sự là cảm hứng về sự thể hiện giới hay chỉ là chiêu trò, các tính toán marketing [2]. Liệu những công ty giải trí có thực sự nghĩ đến những giá trị mà các phong cách này mang lại cho xã hội, hay đang sử dụng chúng với mục đích quảng bá, lợi nhuận? [2] Đây là vấn đề vẫn chưa có sự xác nhận hay lời giải đáp.

TẠM KẾT

Những sản phẩm âm nhạc Kpop luôn được đầu tư hoành tráng từ phần nghe đến nhìn, tuy nhiên, với sự phổ biến vượt xa lãnh thổ Hàn Quốc, yếu tố hình ảnh lại chiếm phần quan trọng hơn trong việc truyền tải những tư tưởng về con người, văn hóa, xã hội Hàn [2]. Chính vì vậy, sự thể hiện của những nghệ sĩ Kpop đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải những cảm xúc tích cực và cả tiêu cực đến đại chúng về nhiều mặt, bao gồm cả khái niệm giới và thể hiện giới. VOGE mong rằng sau bài viết này, các bạn sẽ có thêm cái nhìn mới về giới đến từ nền văn hóa Kpop.

Hãy chia sẻ những cảm hứng bất tận bạn nhận được từ thần tượng và cùng bàn luận với VOGE về những vấn đề còn gây tranh cãi về nền văn hóa – công nghiệp này bạn nhé! ​​Theo bạn, sự đa dạng thể hiện giới trong Kpop là một bước tiến thách thức khuôn mẫu giới hay chỉ đơn giản là chiến lược marketing?

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Jonas, L 2021, Crafted for the Male Gaze: Gender Discrimination in the K-Pop Industry, Journal of International Women’s Studies, vol. 22(7), pp. 3-18, viewed February 2022, <https://vc.bridgew.edu/jiws/vol22/iss7/2>

[2] Laforgia, P & Howard, K 2017, ‘Amber Liu, K-Pop Tomboy: Reshaping Femininity in Mainstream K-Pop’, Kritika Kultura, vol. 29, pp. 214-231, viewed February 2022 <https://ajol.ateneo.edu/kk/articles/81/940>

[3] Layoung, S 2018, Queer Eye for K-Pop Fandom: Popular Culture,

Cross-gender Performance, and Queer Desire in South

Korean Cosplay of K-pop Stars, Korean Journal, vol. 58(4), pp. 87-113, viewed February 2022, <https://www.aks.ac.kr/cop/bbs/selectBoardList.do>

[4] Minjeong, K & April, L 2021, The deployment of gender for

masculine balance: analyzing multi-platform K-pop performances, Feminist Media Studies, view February <https://doi.org/10.1080/14680777.2021.2006259>

[5] TXT Member Yeonjun’s New Skirt Selfie Is All the Style Inspo You Need — See Photos

[6] Male K-Pop Idols Who Prove That Skirts Are For Men Too